3ο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής, Α’ Ευαγγελική Εκκλησία της Αθήνας, 14 Απριλίου.

Ως μέρος του 3ου Φεστιβάλ Λαυτρευτικής Μουσικής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, το σύνολό μας συνεργάστηκε με διακεκριμένους συνθέτες και ειδικούς παλαιάς μουσικής του Ελληνικού χώρου για τη μουσική παράσταση Φύση, Λατρεία και Θείο.

Από την ίδρυση του μεσαιωνικού σχήματός μας, αποτελεί όνειρο ο συνδυασμός παλαιάς και σύγχρονης μουσικής. Πόσο μάλλον, να πραγματοποιουμε αυτή τη μοναδική παράσταση στη Γη των Σίβυλλων, των αρχαίων φωνών που εμπνέουν το όνομα και όραμα μας. Η συνεργασία με σύγχρονους συνθέτες προσέφερε μια νέα διάσταση στο έργο του συνόλου μας. Γίναμε συνδημιουργοί νέας μουσικής που αντλεί έμπνευση και ιδέες από μεσαιωνική αισθητική και συνθετικές τεχνικές, ενώ εξερευνούμε ανόρθοδοξες τεχνικές σε ιστορικά όργανα.

Είμαστε επίσης πολύ ευγνώμονες που συνεργαζόμαστε με Έλληνες μουσικούς: Ηλέκτρα Μηλιάνδου (μεσαιωνική βιέλα, βιολόνα), Δημήτρη Τίγκα (μεσαιωνική βιέλα, βιολόνε), Αλέξη Μαστιχιάδη (τσέμπαλο, εκκλησιαστικό όργανο).

Θερμές ευχαριστίες στην ΕΛΣ, στην Ευαγγελική Εκκλησία, και σε όλους όσοι είναι μέρος αυτής της κοινωνίας.

Φύση, Λατρεία και Θείο

Με έντονο το στοιχείο του Θείου, του ανθρώπινου πάθους και της ανάγκης για υπέρβαση, δημιουργείται μια μουσική κοινωνία μεσαιωνικής και νέας μουσικής σε ιστορικά όργανα, αντλώντας έμπνευση από τη σχέση της Φύσης με το Θείο, όπως παρουσιάζονται σε μεσαιωνικές μουσικές παραδόσεις Δύσης και Ανατολής. H συναυλία, με μεσαιωνικά έργα που εξυμνούν τη φύση από τον πρόσφατο δίσκο του Sibil•la Ensemble, Viriditas, συνδέει παγκόσμιες πρεμιέρες με την ομώνυμη μεσαιωνική αλληγορία που συμβολίζει την αρχή της ζωής, την αέναη ζωοδόχο ενέργεια και το θείο στοιχείο που περικλείει κάθε μορφή ζωής, συμπεριλαμβανομένων και των ανθρώπων. Τα έργα των Γιάννη Κυριακίδη, Άγγελου Μαστραντώνη και Γιάννη Παναγιώτου έχουν ανατεθεί από το ίδιο το σύνολο σε συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή, και το έργο της Ασπασίας Νασοπούλου προσαρμόστηκε για το σχήμα.

Η μουσική σύναξη προσδίδει ένα εκ νέου νόημα στην αλληγορία της Φύσης, της Λατρείας και του Θείου, συγχωνεύοντας παρόν και παρελθόν, και γίνεται αφορμή για μια νέου είδους τελετή μέσω της τέχνης του ήχου.

Πρόγραμμα

Hildegard von Bingen (1098-1179): O virtus Sapientiae
*Γιάννης Παναγιώτου (b. 1995): Apíchima (παγκόσμια πρεμιέρα)
Misteri d’Elx chant: O Arbre Sanct
*Άγγελος Μαστραντώνης (b. 1990): Comin’ Thro’ the Rye (παγκόσμια πρεμιέρα)
Απασία Νασοπούλου (b. 1972): Plenitude (Ελληνική πρεμιέρα)
Byzantine folk song of Cyprus: Parakalo tin Panaya / Pray to the Virgin Mary [Παρακαλώ την Παναγιά] 
*Γιάννης Κυριακίδης (b. 1969): Lingua Ignota (παγκόσμια πρεμιέρα)
Hildegard von Bingen (1098-1179): Karitas Habundat

Περιγραφή προγράμματος

Ανέκαθεν, το λατρευτικό στοιχείο ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με τη φύση. Κατά τους θεωρητικούς του Μεσαίωνα, η φύση αποτελεί μέσο για να παρατηρήσει κανείς ενδείξεις της θείας δύναμης, ευφυΐας και ομορφιάς. Τα στοιχεία της φύσης αντικατοπτρίζουν τη δύναμη του Θεού, και μπορούμε να λάβουμε βαθιά σοφία από αυτά, βιώνοντας την έκσταση της δημιουργίας μέσω των τριών μερών μας: της ψυχής, του σώματος και των αισθήσεων. Η μελέτη τους είναι μια εξερεύνηση των θείων μυστηρίων, και ο φυσικός κόσμος γίνεται ένας ιερός χώρος που εν δυνάμει μπορούν να βιώσουν οι άνθρωποι.

Η μεσαιωνική αλληγορία της Φύσης Viriditas προέρχεται από τα οράματα της Hildegard von Bingen και αναφέρεται στην τριλογία θεολογικών βιβλίων Scivias (1152). Η Viriditas συμβολίζει την αρχή της ζωής, την αέναη ζωοδόχο ενέργεια και το θείο στοιχείο που περικλείει κάθε μορφή ζωής, συμπεριλαμβανομένων και των ανθρώπων. Κάθε φυσικό στοιχείο ενσωματώνει τη Γνώση καθαυτή. Ο ύμνος O virtus Sapientiae, αφιερωμένος στην αλληγορία της Γνώσης, μεταφράζεται ως:

“Ω δύναμη της Σοφίας, που στριφογυρίζεις περικλείοντας τα πάντα σε ένα μονοπάτι γεμάτο ζωή, τρία φτερά έχεις, εκ των οποίων το ένα υψώνεται στους Ουρανούς, το άλλο αναβλύζει από τη Γη, και το τρίτο ίπταται παντού. Αίνος σε σένα, όπως σου αρμόζει”.

Συνδέοντας την Δυτική παράδοση με τη Βυζαντινή, το νέο έργο του Γιάννη Παναγιώτου Apíchima, εξερευνά την ποίηση του Abū Firās και του Abd al-Wahhab Al-Bayati. Η φύση λειτουργεί ως μάρτυρας και αποδέκτης των παθών αιχμαλωσίας και εξορίας, και μέσο για την αναζήτηση της θείας παρουσίας. Το έργο βασίζεται σε ένα σύνολο απηχημάτων της
βυζαντινής μουσικής, τα οποία διαθλώνται και μεταμορφώνονται, δημιουργώντας νέα κουρδίσματα και ηχοχρώματα.

Ο Μεσαιωνικός εσπερινός O Arbre Sanct (Ω Άγιο Δέντρο) προέρχεται από το Μυστήριο του Έλκε, ένα λειτουργικό δράμα για τον θάνατο και την Ανάληψη της Παναγίας που εξακολουθεί να εκτελείται στην πόλη Elche της Ισπανίας. Το δέντρο συμβολίζει το Σταυρό και γίνεται σύμβολο της μεγαλύτερης θυσίας και Ανάστασης του Χριστού, της νίκης του
επί της ανθρώπινης θνητότητας.

“Ω Άγιο Δέντρο, Άξιο Τιμής, καθώς είσαι το πολυτιμότερο από όλα, επάνω σου θέλησε να λουστεί με αίμα αυτός που ήθελε να σώσει τον κόσμο.”

Ο Άγγελος Μαστραντώνης συνθέτει στο ποίημα Comin’ Thro’ the Rye του Robert Burns (1759-1796), αποκαλύπτοντας τη σύνθετη αλληλεπίδραση ανάμεσα στην επιθυμία, τις κοινωνικές νόρμες και τη μεταβατική φύση της ανθρώπινης επαφής. Ιστορικά, το τραγούδι συνδέεται με την προφορική παράδοση των κοσμικών ερωτικών τραγουδιών, όπου η φύση
λειτουργούσε ως ιερό καταφύγιο και σιωπηλός μάρτυρας της ανθρώπινης επιθυμίας. Όπως οι μεσαιωνικές τελετουργίες συχνά αναμείγνυαν το ιερό με το αισθησιακό, το έργο εξερευνά το μεταίχμιο μεταξύ ατομικής επιθυμίας και συλλογικής εμπειρίας.

Το κομμάτι Plenitude (2019) της Ασπασίας Νασοπούλου εμπνέεται από τα Rubaiyats ποιήματα του Πέρση μαθηματικού και φιλόσοφου Omar Khayyám (1048-1131). Οι Αραβικοί στίχοι αντανακλούν πώς η αληθινή ευημερία δεν βρίσκεται στην υλική κατοχή και τη μεγαλοπρέπεια, αλλά στην απλότητα της ύπαρξης, στη σιωπή και στην κοινωνία με τον
κόσμο γύρω μας:

“Χρειάζομαι μια στάμνα κρασί και ένα βιβλίο ποίησης, μισό καρβέλι ψωμί για ένα τσιμπολόγημα, και τότε εσύ κι εγώ, καθισμένοι σε μια ερημική γωνιά, θα έχουμε περισσότερη υγεία από το βασίλειο ενός Σουλτάνου”.

Στο Βυζαντινό Κυπριακό κοσμικό τραγούδι Παρακαλώ την Παναγιά, το ονειρικό τοπίο των Κυπριακών περιβολιών θυμίζει τον Κήπο της Εδέμ, όπου τα πάντα ανθίζουν, και ταυτόχρονα ανακαλεί τη Δυτική μεσαιωνική έννοια του Hortus Conclusus (περιφραγμένος κήπος), όπου η αθωότητα της Παναγίας προφυλασσόταν. Η Κυπριακή διάλεκτος που χρονολογείται περίπου από το 1400 π.Χ. ηχεί:

“Παρακαλώ την Παναγιάν τζιαι προσσυνώ την Πόλιν, να μου χαρίσει τα κλειθκιά να μπω μες το περβόλι.”

Ο Γιάννης Κυριακίδης, στο ομώνυμο νέο του έργο, αναβιώνει την Lingua Ignota (Άγνωστη Γλώσσα), μυστικιστική γλώσσα της Hildegard von Bingen, και τη μεταφράζει σε μουσική μέσω διάφορων αλγόριθμων. Η Lingua Ignota είναι μια από τις αρχαιότερες γνωστές τεχνητές γλώσσες, με 23 γράμματα και γλωσσάριο με 1011 λέξεις. Η κάθε λέξη που αντιστοιχεί σε θεολογικές και πνευματικές έννοιες δημιουργεί αντιστικτικές μελωδίες.

“Η Αγάπη περικλύει τα πάντα, από τα βάθη εξυψώνεται πάνω από τα άστρα, η πιο αγαπημένη από όλες, διότι στον ύψιστο βασιλιά έδωσε το φιλί της ειρήνης.” (Karitas Habundat, Hildegard von Bingen)